All arwyr y Mabinogion ysbrydoli arwyr heddiw?
Mae’r Wyddfa’n enwog nid yn unig am ei harddwch syfrdanol ond am y chwedlau a llên gwerin sy’n diffinio’i hanes a’i hud.
Mae hanesion Rhita, y cawr dychrynllyd a feiddiodd herio’r Brenin Arthur, bron a bod yn rhan annatod o garn eiconig Eryri yn ogystal â lleoliadau megis Bwlch y Saethau—y man lle glwyfwyd Arthur yn angheuol mewn brwydr waedlyd.
Fodd bynnag, yn llechu ymysg yr hanesion chwedlonol hyn mae realiti sy’n codi cryn bryder. Nid chwedl neu lên gwerin yw’r broblem sbwriel sy’n heintio llethrau mynydd prysuraf Cymru. Mae gwastraff plastig bellach yn bygwth dyfodol cynaliadwy’r Wyddfa.
Fel rhan o ymgyrch Awdurdod y Parc Cenedlaethol i wneud Yr Wyddfa yn fynydd di-blastig cynta’r byd, daw arwyr y gorffennol yn fyw mewn cyfres o luniau gafaelgar i ennyn ysbrydoliaeth arwyr heddiw.
Arthur, y Brenin dewr ac eofn
Roedd Arthur yn Frenin dewr ac eofn sydd â chysylltiad cryf â llên gwerin Cymru ac Eryri. Ei orchest enwocaf oedd trechu Rhita Gawr, y cawr a Brenin brawychus oedd yn dyheu am reoli holl diroedd Prydain.
Cymaint yw cysylltiad Arthur ag Eryri, y honnir mai ar lethrau’r Wyddfa y lladdwyd. Ar ôl cael ei glwyfo’n farwol mewn brwydr, cludwyd y Brenin i lannau Llyn Llydaw lle’r oedd cwch â thair morwyn yn disgwyl amdano. Ac fe aethant ag ef drwy’r niwl i wlad chwedlonol Afallon.
Brwydrodd Arthur yn ddewr i amddiffyn Yr Wyddfa. Gadewch inni gael ein hysbrydoli gan ei hanes a pharhau i frwydro i ddiogelu’r llethrau lle bu’n crwydro gynt.
Blodeuwedd, cynrychioliad chwedlonol o natur a harddwch
Cymeriad o bedwaredd cainc y Mabinogi yw Blodeuwedd. Fe’i chonsuriwyd o flodau’r dderwen, y banadl a’r erwain gan ddewiniaid chwedlonol.
Mae Blodeuwedd yn gynrychioliad arallfydol o natur a harddwch ac mae ei stori yn ein hatgoffa o harddwch naturiol Eryri. Yn aml, gall tirwedd y Parc Cenedlaethol ennyn ymdeimlad arallfydol o harddwch—fel petai’r dirwedd wedi’i chonsurio gan yr union ddewiniaid a ddaeth a Blodeuwedd i fod.
Mae tirwedd hardd Eryri yn gartref i gyfoeth o harddwch naturiol, ond mae hefyd yn fregus. Rhaid gweithredu i warchod Eryri am genedlaethau i ddod.
Branwen, y Dywysoges dan ormes
Mae Branwen yn Dywysoges sy’n chwaer i’r cawr a’r Brenin, Bendigeidfran. Mae hi’n ymddangos yn ail gainc Y Mabinogi lle glywn hanes ei phriodas â Matholwch, Brenin Iwerddon—priodas a ddaeth yn un gormesol.
Pan glywai Bendigeidfran am gamdriniaeth Branwen, mae’n hwylio draw yn syth i Iwerddon i achub ei chwaer o ormes Matholwch.
Mae hanes Branwen yn un sy’n ein atgoffa o bwysigrwydd gwarchod yr hyn sy’n bwysig i ni. Beth am inni fod yn gweidwaid ar dirwedd Eryri ac ymateb i’r heriau mor gyflym a Bendigeidfran?
Pryderi a’r hud a lledrith
Mae’r Mabinogi’n llawn digwyddiadau o hud a lledrith ac, boed yn anfwriadol a’i peidio, mae Pryderi’n aml yn cael ei weld yng nghanol y digwyddiadau hyn. Pryderi hefyd yw’r unig gymeriad i ymddangos ym mhob un o geinciau’r Mabinogi.
Yn yr un modd ag y mae taith Pryderi yn datblygu yng nghanol anturiaethau arallfydol, felly hefyd y dylem gydnabod yr naws hudol ac arallfydol tirwedd Eryri. Gadewch i ni ddiogelu swyn dirgel y Parc Cenedlaethol am genedlaethau i ddod.
Cyfranogwyr yr Ymgyrch
Hoffai Awdurdod y Parc Cenedlaethol ddiolch i gyfranogwyr yr ymgyrch am eu gwaith gwirfoddol. Os hoffech chi ragor o wybodaeth am sut i wirfoddoli ym Mharc Cenedlaethol Eryri, ymwelwch â’r dudalen Wirfoddoli.
Arthur
Danny Grainger
Instagram: @dannyexplores
Blodeuwedd
Stacey Taylor
Instagram: @wales_on_my_doorstep
Branwen
Hayley Roberts
Instagram: @hayley_merch_y_mynydd
Pryderi
Tom Ryan
Instagram: @alwaysanovice