Llynnoedd tawel, pyllau pellennig a rhaeadrau cynddeiriog

Mae gweld arwyneb llyn yn ddrych llonydd neu weld afon yn ei rhuthr wedi llif mawr yn brofiad cyfriniol.

Does dim prinder o ddŵr yn y Parc Cenedlaethol. Mae yma 434 milltir o afonydd a thros 100 o lynnoedd.

Does dim rhyfedd bod Eryri’n enwog am ei llynnoedd lledrithiol a’i hafonydd hardd, â 4,343mm o law yn disgyn ar rannau o’r tirwedd yn flynyddol.

A view of Llyn Tegid
Llyn Tegid, llyn naturiol fwyaf Cymru
Llyn Tegid yw’r llyn naturiol mwyaf yng Nghymru. Mae’n lyn poblogaidd gyda nofwyr, padl-fyrddwyr, pysgotwyr, canŵyr a hwylfyrddiwyr. Gorwedda’r llyn mewn dyffryn hardd wedi’i amgylchynu gan fynyddoedd y Berwyn, yr Aran a’r Arenig. Mae’n mesur 3.95 milltir sgwâr, yn 3.5 milltir a hanner o hyd a hyd at hanner milltir o led.
Darganfod Llyn Tegid
Bywyd Gwyllt Llynnoedd ac Afonydd Eryri
A small 'gwyniad' in the hands of
OLYMPUS DIGITAL CAMERA
Gwyniad
Dyma un o rywogaethau fwyaf prin Eryri. Mae’r pysgod yma’n gynhenid i Lyn Tegid ar ôl cael eu caethiwo yn y llyn ddiwedd yr Oes Iâ diwethaf.
A glutinous snail underwater
Y Falwen Ludiog
Dim ond yn Llyn Tegid, Y Bala, gallwch ddod ar draws Y Falwen Ludiog dros y Deyrnas Unedig i gyd. Dyma organeb prin iawn drwy Ewrop i gyd.
Pearl mussels on a river bed
OLYMPUS DIGITAL CAMERA
Cregyn Gleision Dŵr Croyw
Cragen ddu neu frown tywyll sydd gan gregyn gleision dŵr croyw. Gallant dyfu i hyd at 15cm o hyd ac maen nhw’n adnabyddus am eu perlau lliw tywyll.
Fish in a river
Brithyll Brown
Dyma un o bysgod mwyaf niferus Eryri. Mae’r Brithyll Brown wedi bod yn nofio dyfroedd y Parc Cenedlaethol ers yr Oes Iâ. Maen nhw’n aml i’w gweld mewn dŵr oer a chlir.
An otter on the shore of a river
Dyfrgwn
Mamaliaid sydd yn byw ar lannau afonydd a llynnoedd yw dyfrgwn. Maent yn bwyta pysgod ac yn dueddol o fod yn anifeiliaid hynod o chwareus sy’n chwarae gyda cherrig man er mwyn diddanu eu hunain.
A water vole rests on the shore of a river
Llygod y Dŵr
Mae Llygod y Dŵr yn byw ar lannau afonydd, llynnoedd a phyllau. Maen nhw’n dueddol o eistedd a bwyta yn yr un lle ac maent yn gadael twmpathau bychan o wair wrth echwyn y dŵr.
A kingfisher rests on a branch
Glas y Dorlan
Aderyn lliwgar sy’n byw wrth afonydd a nentydd yw Glas y Dorlan. Gellir ei weld yn eistedd ar ganghennau isel dros y dŵr ble mae’n plymio i mewn yn sydyn i ddal pysgod bach.
An oystercatcher pertches on a craggy rock
© Ben Porter
Pioden Fôr
Mae gan y bioden fôr ben ac adenydd du a brest wen. Maent yn wreiddiol yn adar arfordirol ond yn ystod y 50 mlynedd diwethaf, maent wedi gwneud defnydd o ddyfroedd a llynnoedd.
A grey heron with a fish in its beak
© Ben Porter
Crëyr Glas
Mae’r Crëyr Glas yn aderyn tal sydd i’w weld yn sefyll yn llonydd mewn dyfroedd bas yn dal pysgod gyda’i bîg hir. Maent yn gwario rhan fwyaf o’u hamser ar ben eu hunain.
Enwau llynoedd Eryri

Mae’n anodd dod ar draws lyn yn Eryri sydd heb arwyddocâd i’w enw, boed yn hanu o fytholeg a llên gwerin yr ardal neu o nodweddion y tirwedd sydd o’i gwmpas.

Mae’n debyg i Lyn Barfog, ger Aberdyfi gael ei enwi ar ôl y brwyn sy’n tyfu ar hyd ei lannau.

Mae straeon yn dweud mai afanc peryglus roddodd ei enw i Lyn yr Afanc ger Betws y Coed.

Credir bod y llyn hwn wedi ei enwi ar ôl bugail a foddodd ynddo wrth iddo olchi defaid ei feistr.

Mae Llyn Bochlwyd, uwch Llyn Ogwen wedi ei enwi ar ôl stori am hudd yn dianc o grafangau heliwr. Fe nofiodd ar draws y llyn gan gadw ei fochau llwyd uwch ben y dŵr er mwyn anadlu.

Mae rhai yn credu mai Tegid Foel, brenin creulon chwedlonol, a roddodd ei enw i Lyn Tegid. Mae sôn fod teyrnas Tegid Foel wedi boddi o dan y dŵr oherwydd ei natur gas.