Cylchdaith gyda golygfeydd anhygoel o fynyddoedd a’r môr
Mae’r gylchdaith hon sydd yn cychwyn ym mhentref Croesor, yn swatio wrth odre Cnicht yn nhirwedd trawiadol Eryri. Dim ond pum milltir a hanner i’r gogledd-ddwyrain o Borthmadog, mae Croesor yn bentref hyfryd o’r 19eg ganrif a oedd yn arfer bod yn gartref i weithwyr o chwareli Rhosydd a Chroesor.
Mae’r daith yn mynd â chi drwy gwm prydferth Cwm Croesor, heibio Chwarel hanesyddol y Parc, ac i lawr iseldiroedd aber Afon Glaslyn. Mae rhai rhannau o’r llwybr yn wlyb ac yn serth ac yn croesi tir amaethyddol, felly cofiwch gadw eich cŵn ar dennyn.
Pam y llwybr hwn?
Mae’r daith gylchol hon o bentref Croesor yn cynnig cyfuniad unigryw o hanes, natur a golygfeydd syfrdanol. Wrth deithio trwy Gwm Croesor ac wrth fynd heibio’r chwarel hanesyddol y Parc, byddwch yn dilyn ôl troed gweithwyr llechi’r 19eg ganrif. Byddwch hefyd yn mwynhau golygfeydd panoramig trawiadol o’r mynyddoedd a’r môr. Ar hyd y ffordd, fe welwch olion rhewlifol a thirluniau daearegol syfrdanol sy’n adrodd hanes y rhanbarth.
Ⓗ Hawlfraint y Goron a hawliau cronfa ddata Arolwg Ordnans AC0000825604. Mae defnydd o’r data yma’n amodol ar delerau ac amodau.
Y Daith
Mae Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri wedi categoreiddio’r llwybr hwn fel llwybr cymedrol. Mae’n addas ar gyfer pobl sydd â rhywfaint o brofiad cerdded cefn gwlad a lefel rhesymol o ffitrwydd. Mae rhai llwybrau serth ar hyd y daith a a gall y rhannau sydd mewn cefn gwlad agored fod yn ddiwyneb. Mae esgidiau cerdded a dillad dal dŵr yn hanfodol.
Dechrau / Diwedd
Maes parcio ym mhentref Croesor
Map OS perthnasol
Arolwg Ordnans Explorer OL18 (Harlech, Porthmadog & Bala)
Cofiwch barcio mewn ardaloedd parcio dynodedig a pheidiwch byth â pharcio mewn llefydd sydd yn rhwystro mynediad i gaeau neu ardaloedd preswyl.
Maes parcio ym mhentref Croesor
Byddwch yn ddiogel a helpwch i warchod cefn gwlad trwy ddarllen y wybodaeth am ddiogelwch a dilyn y Cod Cefn Gwlad.
Hanes lleol
Datblygodd pentref bychan Croesor i gartrefu chwarelwyr oedd yn gweithio yn chwareli llechi Rhosydd a Chroesor ymysg eraill. Agorodd y chwarel am y tro cyntaf oddeutu 1856 a chafodd ddechrau trafferthus iawn, hyd nes i Moses Kellow, rheolwr olaf y chwarel, ei chymryd mewn llaw yn 1895. Wedi hynny fe’i gweithiwyd yn effeithlon fel cwmni cyfunol gyda Chwarel Parc hyd nes ei chau yn 1930.
Rhwng 1865 – 1930 cynhyrchwyd tua 2,000 tunnell o lechen bob blwyddyn ar gyfartaledd. Darparwyd llechi at sawl gwahanol ddefnydd – gwnaed wynebau byrddau biliards yn Chwarel Parc ynghyd â cherrig simnai, cerrig beddi, slabiau llorio tai a nwyddau addurniadol ymysg pethau eraill.
Daeareg
Gwelir effeithiau rhewlifiant yr Oes Iâ ddiwethaf rhwng 26,000 a 10,000 o flynyddoedd yn ôl yn y dyffryn hwn. Ceir yma graig waddodol feddal Ordofigaidd a erydwyd ymaith gan adael yr ymwthiadau afreolaidd o graig igneaidd megis y Cnicht a’r Moelwyn Mawr. Nid yw’r nodwedd “horn”, a welir yn yr Alpau, sy’n ffurfio o ganlyniad i gafnu rhewlifol o bedwar cyfeiriad wedi datblygu’n berffaith yng Nghymru. Y Moelwyn Mawr sydd wedi dod agosaf at hyn er mai Cnicht sydd wedi cael y llysenw “Matterhorn Cymru”.
Bob Owen Croesor (1885–1962)
Un o enwogion yr ardal a brodor o Lanfrothen, nepell oddi yma. Bu’n was fferm a bugail, clerc yn Chwarel Parc a Chroesor dan reolaeth Moses Kellow, yn drefnydd y Gwasanaeth Cymuned Gweldig ac yn ddarlithydd gyda Chymdeithas Addysg y Gweithwyr. Ymddiddorai’n fawr mewn achyddiaeth yng Nghymru, casglu llyfrau prin a chopïo cofnodion plwyfi, a daeth yn awdurdod ar hanes Crynwriaeth. Yn ei gartref, Ael y Bryn, drws nesaf i’r capel, casglodd lyfrgell anferth o lyfrau, papurau a llawysgrifau, ac ymwelai Americanwyr ag ef i hel eu hachau.
Dyfarnwyd gradd Prifysgol Cymru iddo, ac O.B.E. am ei gyfraniad i ddiwylliant ei wlad.
