Un o ardaloedd mwyaf trawiadol yn nhirwedd y Parc Cenedlaethol
Gellir dweud mai wrth sefyll yng nghanol Cwm Idwal yw’r unig ffordd o brofi’r awyrgylch arallgyfeiriol sy’n deillio o’r dyffryn rhewlifol bychan hwn.
Crewyd y cwm gan rew filoedd o flynyddoedd yn ôl ac mae’n un o’r enghreiffitiau gorau o gwm rhewlifol yng Nghymru.
Mae Cwm Idwal wedi bod yn denu dringwyr, cerddwyr, daearegwyr, biolegwyr a botanegwyr fel ei gilydd ers blynyddoedd lawer. Yr enwocaf o ymwelwyr Cwm Idwal yw Charles Darwin, a gyflawnodd lawer o’i waith gwyddonol yn yr ardal.
Pam y llwybr hwn?
Mae’r llwybr arbennig hwn yng Nghwm Idwal yn llwybr heriol sy’n esgyn yn serth tuag at Twll Du (Devil’s Kitchen). Yn ystod y daith bydd angen mynd dros greigiau rhydd gan fynd o gwmpas ac ar draws clogfeini mawr.
Fodd bynnag, mae Cwm Idwal yn cynnig llwybr sy’n osgoi’r esgyniad i Twll Du. Gall y llwybr byrrach, llai heriol hwn fod yn addas ar gyfer cerddwyr llai profiadol.
Ⓗ Hawlfraint y Goron a hawliau cronfa ddata Arolwg Ordnans AC0000825604. Mae defnydd o’r data yma’n amodol ar delerau ac amodau.
Mae Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri wedi categoreiddio’r llwybr hwn fel llwybr cymedrol. Mae’n addas ar gyfer pobl sydd â rhywfaint o brofiad cerdded cefn gwlad a lefel rhesymol o ffitrwydd. Bydd y tir yn cynnwys rhai llwybrau serth a bydd rhannau yn y cefn gwlad agored yn ddiwyneb. Mae esgidiau cerdded a dillad dal dŵr yn hanfodol.
Dechrau/Diwedd
Canolfan Ogwen, Nant Ffrancon (SH 649603)
Map OS Perthnasol
Arolwg Ordnans Explorer OL17 (Yr Wyddfa a Dyffryn Conwy)
Lawrlwytho PDF o’r daith
Lawrlwytho GPX o’r daithX
Prynu Map
I gyrraedd llwybr Cwm Idwal, bydd angen i chi deithio i Ddyffryn Ogwen. Mae parcio yn y dyffryn yn gyfyngedig iawn. Y ffordd orau a mwyaf cyfleus i gyrraedd Dyffryn Ogwen yw defnyddio trafnidiaeth gyhoeddus.
Gwasanaeth Bws T10
Mae gwasanaeth bws T10 yn teithio rhwng Bangor a Chorwen. Bydd angen i chi adael y bws yn arosfan ‘Llyn Ogwen’. Mae dechreubwynt llwybr Cwm Idwal funud o gerdded o’r safle bws.
Amserlen Bws T10 (Traws Cymru)
Gwasanaeth Bws Trydan Bws Ogwen
Mae gwasanaeth Bws Ogwen yn rhan o gynllun Partneriaeth Ogwen—menter gymdeithasol sy’n gweithio er lles economi, amgylchedd a chymunedau Ogwen. Mae’r bws trydan 9 sedd yn teithio rhwng pentref cyfagos Bethesda i arosfan ‘Llyn Ogwen’ sydd funud o gerdded o ddechreubwynt llwybr Cwm Idwal.
Parcio ar gyfer trafnidiaeth gyhoeddus
Os ydych yn defnyddio trafnidiaeth gyhoeddus i ymweld â Dyffryn Ogwen, gallwch barcio yn y clwb pêl-droed ym mhentref cyfagos Bethesda. Mae ffi o £6 y dydd yn daladwy drwy beiriant talu ac arddangos.
Gweld Maes Parcio Clwb Pêl-droed Bethesda ar Google Maps
Mannau Parcio Dynodedig
Mae nifer cyfyngedig o leoedd parcio dynodedig yn Nyffryn Ogwen gan gynnwys maes parcio a reolir gan Awdurdod y Parc Cenedlaethol yng Nghanolfan Ogwen a chyfres o gilfeydd ar hyd yr A5.
Mae llinellau melyn dwbl yn nodi ardaloedd cyfyngedig a dim ond mewn mannau dynodedig y dylech barcio.
Maes Parcio Canolfan Ogwen
Cyfradd ddyddiol (Yn dod i ben am hanner nos): £6.00
4 awr: £3.00
Bathodyn glas/parcio i’r anabl: 2 le
Pwyntiau gwefru cerbydau trydan ar gael
Dull talu ‘Chip and pin’ neu ddigyffwrdd yn unig. Ni dderbynnir taliadau arian parod.
Byddwch yn ddiogel a helpwch i warchod cefn gwlad trwy ddarllen y wybodaeth am ddiogelwch a dilyn y Cod Cefn Gwlad.
Daeareg Cwm Idwal
Gellir dadlau mai Cwm Idwal yw un o’r lleoedd gorau i weld tystiolaeth o’r digwyddiadau daearegol aruthrol a luniodd dirwedd Eryri.
450 miliwn o flynyddoedd yn ôl, creodd grymoedd daearegol rhyfeddol y clogwyni anferth o amgylch y llyn. Mae’r plyg a’r ffawtiau yn y creigiau yn dystiolaeth o’r grymoedd hyn.
Ffurfiodd gweithgaredd rhewlifol dirwedd anhygoel Cwm Idwal siâp powlen. Roedd y rhewlif yn rhan o system rewlifol ehangach a greodd Dyffryn Ogwen. Gelwir dyffrynnoedd a ffurfiwyd o’r rhewlifoedd llai hyn yn ‘ddyffrynnoedd crog’. Cwm Idwal yw un o enghreifftiau gorau’r DU o ddyffryn rhewlifol crog.
Bywyd Gwyllt Rhyfeddol
Cwm Idwal oedd y Warchodfa Natur Genedlaethol gyntaf yng Nghymru.
Mae rhai o blanhigion Cwm Idwal wedi goroesi Oes yr Iâ. Maent yn cynnwys planhigion alpaidd arctig prin fel y gludlys mwsoglog, Lili’r Wyddfa a’r tormaen porffor.
Mae amrywiaeth dymhorol bywyd gwyllt Cwm Idwal yn ei gwneud yn ardal wych i ymweld â hi drwy gydol y flwyddyn. Yn ystod y gwanwyn a’r haf, mae adar fel mwyalchen y mynydd a tinwen y garn yn ymgartrefu yng Nghwm Idwal. Gall Lili’r Wyddfa hynod brin hefyd dyfu ar frigiadau creigiog yn ystod y tymhorau hyn.
Mae’r hydref a’r gaeaf yn dod â phlanhigion caletach i’r wyneb, gan gynnwys amrywiaeth o lystyfiant rhostir a’r tormaen porffor.
Yr enw ‘Cwm Idwal’
Mae ‘cwm’ a ‘dyffryn’ yn cyfieithu i ‘valley’ yn Saesneg. Fodd bynnag, mae gan y gair ‘cwm’ ystyr mwy gwahanol. Priodolir ‘Cwm’ yn aml i ddyffrynnoedd crwn, rhewlifol fel peiran, tra bod ‘dyffryn’ yn cyfeirio at ddyffrynnoedd helaethach megis Dyffryn Ogwen. Mae Cwm Ystradllyn a Chwm Penmachno yn enghreifftiau eraill o gymoedd yn y Parc Cenedlaethol.
Mae’r enw Idwal yn deillio o hanes cyfoethog tywysogion Cymru. Roedd gan y tywysog Cymreig o’r 12fed ganrif, Owain Gwynedd, fab o’r enw Idwal. Yn ôl y chwedl, penderfynodd Owain ymddiried gofal ei fab i Nefydd Hardd, uchelwr Cymreig. Fodd bynnag, tyfodd Nefydd yn genfigennus o Idwal. Doedd mab Nefydd, Dunawd, ddim hanner mor glyfar ag Idwal. Penderfynodd Dunawd wthio Idwal i’r llyn a’i foddi.
Wrth glywed y newyddion, alltudiodd Owain Nefydd o hen deyrnas Gwynedd ac enwi’r llyn er cof am ei fab.
Dywedir nad oes yr un aderyn yn hedfan dros wyneb y llyn a bod llais wylofus i’w glywed ger y llyn yn ystod stormydd.
Darwin yng Nghwm Idwal
Bu i’r biolegydd byd-enwog, Charles Darwin ymweld â Chwm Idwal yn ystod hanner cyntaf y 19eg ganrif. Byddai ei astudiaethau yng Nghwm Idwal yn ddiweddarach yn rhan o’r cyhoeddiad mwyaf enwog ym myd gwyddoniaeth, ‘On the Origin of Species’.
Yn ystod ei amser yng Nghwm Idwal, darganfu Darwin fod y creigiau a’r clogfeini yn y dyffryn ac o’i gwmpas yn dal ffosiliau bychain o greaduriaid y môr a phlanhigion morol. Roedd ei ddarganfyddiad yn awgrymu y byddai Cwm Idwal ar un adeg wedi bod o dan y môr.
