Y byrraf o ddau lwybr trwy ddyffryn hanesyddol Cwm Penamnen
Cwm sy’n arwain tua’r de o bentref Dolwyddelan yw Cwm Penamnen . Gyda’i ffordd Rufeinig hynafol a chastell canoloesol anferth, mae Penamnen hefyd yn gartref i lawer o drysorau hanesyddol llai adnabyddus y Parc Cenedlaethol.
Bydd y daith gylchol hon yn cychwyn ym mhentref bychan Dolwyddelan ac yn dringo’n raddol drwy goedwigoedd y dyffryn. Mae’r llwybr yn dychwelyd i Ddolwyddelan ar hyd rhan o’r ffordd Rufeinig hynafol, Sarn Helen.
Pam y llwybr hwn?
Mae posib crwydro Cwm Penamnen ar hyd dau lwybr gwahanol. Bydd y llwybr hirach, 3 awr, yn mynd â chi i ben y dyffryn wrth ymyl godre dwyreiniol Moel Penamnen cyn dychwelyd i bentref Dolwyddelan. Bydd y dewis byrrach, 1 awr yn mynd â chi draean o’r ffordd i fyny’r dyffryn cyn ymuno â’r llwybr hirach er mwyn dychwelyd i Ddolwyddelan.
Ⓗ Hawlfraint y Goron a hawliau cronfa ddata Arolwg Ordnans AC0000825604. Mae defnydd o’r data yma’n amodol ar delerau ac amodau.
Mae Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri wedi categoreiddio’r llwybr hwn fel llwybr hawdd. Mae’n addas ar gyfer pobl o’r rhan fwyaf o oedrannau a lefelau ffitrwydd. Mae’r tir yn bennaf yn drac neu lwybr wedi’i ffurfio’n dda gyda rhai grisiau neu arwynebau sy’n donnog ysgafn. Argymhellir esgidiau ymarfer neu esgidiau cerdded cyfforddus.
Dechrau / Diwedd
Maes parcio gorsaf rheilffordd Dolwyddelan
Map Perthnasol
Arolwg Ordnans Explorer OL18 (Harlech, Porthmadog a’r Bala)
Cofiwch barcio mewn ardaloedd parcio dynodedig a pheidiwch byth â pharcio mewn llefydd sydd yn rhwystro mynediad i gaeau neu ardaloedd preswyl.
Maes Parcio Gorsaf Rheilffordd Dolwyddelan
Byddwch yn ddiogel a helpwch i warchod cefn gwlad trwy ddarllen y wybodaeth am ddiogelwch a dilyn y Cod Cefn Gwlad.
Castell Dolwyddelan
Mae Castell Dolwyddelan yn rhan o gyfres o gestyll mynydd ledled Eryri y credir iddynt gael eu hadeiladu gan Llywelyn ap Iorwerth (Llywelyn Fawr). Roedd Dolwyddelan yn un o gadarnleoedd Cymreig ardal Conwy, gyda golygfeydd godidog o’r mynyddoedd cyfagos.
Llywelyn oedd tywysog Gwynedd o 1195–1240, a chodwyd Castell Dolwyddelan yn bwrpasol ar droad y 13g i amddiffyn bwlch y mynydd.
Dim ond un tŵr sydd ar ôl yn gyfan erbyn heddiw. Gellir gweld adfeilion y tŵr a godwyd gan Edward I, ynghyd ag olion lloc y castell.
Ffordd Rufeinig Sarn Helen
Ffordd Rufeinig sy’n ymestyn mewn sawl rhan fechan o Aberconwy i Gaerfyrddin yw Sarn Helen . Credir bod y llwybr 160 milltir o hyd wedi’i enwi ar ôl Sant Elen o Gaernarfon. Sant Celtaidd oedd Sant Elen ac adroddir ei hanes yn ‘Breuddwyd Macsen Wledig’—rhan o’r casgliad o chwedlau Cymraeg, Y Mabinogi.
Byddwch yn cerdded ar hyd Sarn Helen wrth i chi ddychwelyd i Ddolwyddelan. Roedd y rhan arbennig hon o’r ffordd Rufeinig yn cysylltu caerau Tomen y Mur ger Trawsfynydd a Chaerhun yn Nyffryn Conwy.
Tai Penamnen
Ar ôl dychwelyd i bentref Dolwyddelan, byddwch yn mynd heibio adfeilion Tai Penamnen sydd yn dyddio’n ôl i ddechrau’r 15fed ganrif. Credir bod Tai Penamnen yn gartref i Maredudd ap Ieuan, Pennaeth Tŷ Brenhinol Cunedda. Yn wreiddiol roedd Maredudd yn byw yng Nghastell Dolwyddelan gerllaw ond symudodd i Dai Penamnen. Symudodd i’r cartref gyda nifer o’i ferched a’i 20 o blant.
Daeth disgynyddion Maredudd i fod y Wyniaid o Gastell Gwydir— maenordy caerog ar gyrion Llanrwst.
