Y byrraf o ddau lwybr trwy ddyffryn hanesyddol Cwm Penamnen
Cwm sy’n arwain tua’r de o bentref Dolwyddelan yw Cwm Penamnen . Gyda’i ffordd Rufeinig hynafol a chastell canoloesol anferth, mae Penamnen hefyd yn gartref i lawer o drysorau hanesyddol llai adnabyddus y Parc Cenedlaethol.
Bydd y daith gylchol hon yn cychwyn ym mhentref bychan Dolwyddelan ac yn dringo’n raddol drwy goedwigoedd y dyffryn. Mae’r llwybr yn dychwelyd i Ddolwyddelan ar hyd rhan o’r ffordd Rufeinig hynafol, Sarn Helen.
Pam y llwybr hwn?
Mae posib crwydro Cwm Penamnen ar hyd dau lwybr gwahanol. Bydd y llwybr hirach, 3 awr, yn mynd â chi i ben y dyffryn wrth ymyl godre dwyreiniol Moel Penamnen cyn dychwelyd i bentref Dolwyddelan. Bydd y dewis byrrach, 1 awr yn mynd â chi draean o’r ffordd i fyny’r dyffryn cyn ymuno â’r llwybr hirach er mwyn dychwelyd i Ddolwyddelan.
Mae Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri wedi categoreiddio’r llwybr hwn fel llwybr hawdd. Mae’n addas ar gyfer pobl o’r rhan fwyaf o oedrannau a lefelau ffitrwydd. Mae’r tir yn bennaf yn drac neu lwybr wedi’i ffurfio’n dda gyda rhai grisiau neu arwynebau sy’n donnog ysgafn. Argymhellir esgidiau ymarfer neu esgidiau cerdded cyfforddus.
Dechrau / Diwedd
Maes parcio gorsaf rheilffordd Dolwyddelan
Map Perthnasol
Arolwg Ordnans Explorer OL18 (Harlech, Porthmadog a’r Bala)
Cofiwch barcio mewn ardaloedd parcio dynodedig a pheidiwch byth â pharcio mewn llefydd sydd yn rhwystro mynediad i gaeau neu ardaloedd preswyl.
Maes Parcio Gorsaf Rheilffordd Dolwyddelan
Byddwch yn ddiogel a helpwch i warchod cefn gwlad trwy ddarllen y wybodaeth am ddiogelwch a dilyn y Cod Cefn Gwlad.
Castell Dolwyddelan
Mae Castell Dolwyddelan yn rhan o gyfres o gestyll mynydd ledled Eryri y credir iddynt gael eu hadeiladu gan Llywelyn ap Iorwerth (Llywelyn Fawr). Roedd Dolwyddelan yn un o gadarnleoedd Cymreig ardal Conwy, gyda golygfeydd godidog o’r mynyddoedd cyfagos.
Llywelyn oedd tywysog Gwynedd o 1195–1240, a chodwyd Castell Dolwyddelan yn bwrpasol ar droad y 13g i amddiffyn bwlch y mynydd.
Dim ond un tŵr sydd ar ôl yn gyfan erbyn heddiw. Gellir gweld adfeilion y tŵr a godwyd gan Edward I, ynghyd ag olion lloc y castell.
Ffordd Rufeinig Sarn Helen
Ffordd Rufeinig sy’n ymestyn mewn sawl rhan fechan o Aberconwy i Gaerfyrddin yw Sarn Helen . Credir bod y llwybr 160 milltir o hyd wedi’i enwi ar ôl Sant Elen o Gaernarfon. Sant Celtaidd oedd Sant Elen ac adroddir ei hanes yn ‘Breuddwyd Macsen Wledig’—rhan o’r casgliad o chwedlau Cymraeg, Y Mabinogi.
Byddwch yn cerdded ar hyd Sarn Helen wrth i chi ddychwelyd i Ddolwyddelan. Roedd y rhan arbennig hon o’r ffordd Rufeinig yn cysylltu caerau Tomen y Mur ger Trawsfynydd a Chaerhun yn Nyffryn Conwy.
Tai Penamnen
Ar ôl dychwelyd i bentref Dolwyddelan, byddwch yn mynd heibio adfeilion Tai Penamnen sydd yn dyddio’n ôl i ddechrau’r 15fed ganrif. Credir bod Tai Penamnen yn gartref i Maredudd ap Ieuan, Pennaeth Tŷ Brenhinol Cunedda. Yn wreiddiol roedd Maredudd yn byw yng Nghastell Dolwyddelan gerllaw ond symudodd i Dai Penamnen. Symudodd i’r cartref gyda nifer o’i ferched a’i 20 o blant.
Daeth disgynyddion Maredudd i fod y Wyniaid o Gastell Gwydir— maenordy caerog ar gyrion Llanrwst.
