Yr hiraf o ddau lwybr trwy ddyffryn hanesyddol Cwm Penamnen
Cwm sy’n arwain tua’r de o bentref Dolwyddelan yw Cwm Penamnen . O’i ffordd Rufeinig hynafol i’w chastell canoloesol anferth, mae Penamnen yn gartref i lawer o drysorau hanesyddol llai adnabyddus y Parc Cenedlaethol.
Bydd y daith gylchol hon yn cychwyn ym mhentref bychan Dolwyddelan ac yn dringo’n raddol drwy goedwigoedd y dyffryn. Mae’n dychwelyd i Ddolwyddelan ar hyd rhan o’r ffordd Rufeinig hynafol, Sarn Helen.
Pam y llwybr hwn?
Mae’n bosib crwydro Cwm Penamnen ar hyd dau lwybr gwahanol. Bydd y llwybr hirach, 3 awr, yn mynd â chi i ben y dyffryn ger odre dwyreiniol Moel Penamnen cyn dychwelyd i bentref Dolwyddelan. Bydd y dewis byrrach, 1 awr yn mynd â chi draean o’r ffordd i fyny’r dyffryn cyn ymuno â’r llwybr hirach wrth ddychwelyd i Ddolwyddelan.
Ⓗ Hawlfraint y Goron a hawliau cronfa ddata Arolwg Ordnans AC0000825604. Mae defnydd o’r data yma’n amodol ar delerau ac amodau.
Mae Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri wedi categoreiddio’r llwybr hwn fel llwybr cymedrol. Mae’n addas ar gyfer pobl sydd â rhywfaint o brofiad cerdded cefn gwlad a lefel rhesymol o ffitrwydd. Bydd y tir yn cynnwys rhai llwybrau serth a bydd rhannau yn y cefn gwlad agored yn ddiwyneb. Mae esgidiau cerdded a dillad dal dŵr yn hanfodol.
Dechrau / Diwedd
Maes parcio yng ngorsaf drenau Dolwyddelan
Map Perthnasol
Arolwg Ordnans Explorer OL18 (Harlech, Porthmadog a’r Bala)
Gallwch gyrraedd y daith hon ar drên.
Os yn gyrru, cofiwch barcio mewn ardaloedd parcio dynodedig a pheidiwch byth â pharcio mewn llefydd sydd yn rhwystro mynediad i gaeau neu ardaloedd preswyl.
Maes Parcio: Gorsaf drenau Dolwyddelan
Gweld y maes parcio ar What 3 Words
Gweld y maes parcio ar Google Maps
Byddwch yn ddiogel a helpwch i warchod cefn gwlad trwy ddarllen y wybodaeth am ddiogelwch a dilyn y Cod Cefn Gwlad.
Castell Dolwyddelan
Mae Castell Dolwyddelan yn rhan o gyfres o gestyll mynydd y credir iddynt gael eu hadeiladu ledled Eryri gan Llywelyn ap Iorwerth (Llywelyn Fawr). Roedd Dolwyddelan yn un o gadarnleoedd Cymreig ardal Conwy, gyda golygfeydd godidog o’r mynyddoedd cyfagos.
Llywelyn oedd tywysog Gwynedd o 1195–1240, a chodwyd Castell Dolwyddelan yn bwrpasol ar droad y 13G i amddiffyn bwlch y mynydd.
Dim ond un tŵr sydd ar ôl yn gyfan erbyn heddiw. Gellir gweld adfeilion y tŵr a godwyd gan Edward I, ynghyd ag olion lloc y castell.
Ffordd Rufeinig Sarn Helen
Ffordd Rufeinig sy’n ymestyn mewn sawl rhan fechan o Aberconwy i Gaerfyrddin yw Sarn Helen . Credir bod y llwybr 160 milltir o hyd wedi’i enwi ar ôl Sant Elen o Gaernarfon. Sant Celtaidd oedd Sant Elen ac adroddir ei hanes yn ‘Breuddwyd Macsen Wledig’—rhan o’r casgliad o chwedlau Cymraeg, Y Mabinogi.
Byddwch yn cerdded ar hyd Sarn Helen wrth i chi ddychwelyd i Ddolwyddelan. Roedd y rhan arbennig hon o’r ffordd Rufeinig yn cysylltu caerau Tomen y Mur ger Trawsfynydd a Chaerhun yn Nyffryn Conwy.
Tai Penamnen
Wrth ddychwelyd i bentref Dolwyddelan, byddwch yn mynd heibio adfeilion Tai Penamnen. Yn dyddio’n ôl i ddechrau’r 15fed ganrif, credir bod Tai Penamnen yn gartref i Maredudd ap Ieuan, Pennaeth Tŷ Brenhinol Cunedda. Yn wreiddiol roedd Maredudd yn byw yng Nghastell Dolwyddelan gerllaw cyn symud i Dai Penamnen. Symudodd i’r cartref gyda nifer o’i ferched a’i 20 o blant.
Disgynyddion Maredudd yw’r Wyniaid o Gastell Gwydir — maenordy caerog ar gyrion Llanrwst.
